Turkmenistan en Oezbekistan

dag 1, ma 09-09

Lijnvlucht van Amsterdam via Istanboel naar Asjchabad, de door wit marmer schitterende hoofdstad van Turkmenistan. Het is ongetwijfeld de meest potsierlijke hoofdstad ter wereld. President Niyazov had de ambitie om een hoofdstad te bouwen die paste bij de nieuwe Gouden Eeuw (de vijfde), hetgeen hij bij de onafhankelijkheid in 1991 zijn onderdanen in het vooruitzicht stelde. Aankomst rond 02.00 uur in de nacht en transfer naar het hotel.

dag 2, di 10-09

Na een laat ontbijt beginnen we aan een verkenning van de stad. De indrukwekkendste gebouwen staan aan het centrale rechthoekige plein, zoals het Turkmenbasjipaleis met de gouden koepel. In het Onafhankelijkheidspark staan de monumenten die aan de onafhankelijkheid herinneren, en ook het standbeeld van een gigantisch boek, de Ruhnama. Hierin presenteerde de president in 2001 de roem van de verleden en de toekomstige Gouden Eeuwen van Turkmenistan. Het wordt als een heilig boek beschouwd. Ondanks zijn vermeende onsterfelijkheid ligt Turkmenbasji, ‘vader aller Turkmenen’ en de eerste president van het onafhankelijke land, inmiddels in een marmeren en gouden mausoleum. We dwalen door een van de overdekte bazaars, waar van alles wordt verhandeld, en bezoeken de archeologische opgravingen van Nisa, een strategisch gelegen fortificatie van de Parthen. Nisa ontwikkelde zich later tot een belangrijk centrum van de Zijderoute.

dag 3, wo 11-09

Rit oostwaarts naar Mary met onderweg enkele stops. In Anau werden voor het eerst in de menselijke geschiedenis tarwe en gerst verbouwd en werd brood van wit tarwemeel gebakken. Het Tarwemuseum is volgens de oude Sovjetboekjes een 'symbool van de toewijding van de Turkmenen aan de spirituele tradities van hun voorouders en veel gasten uit de hele unie staan te popelen de unieke tentoonstelling te zien die vertelt hoe in de uitlopers van het Kopetdaggebergte de landbouw is ontstaan en zich heeft ontwikkeld.' We bekijken ook de resten van de Seyit Jemaletdin Moskee en de archeologische site van Namazga Depe.

dag 4, do 12-09

Een groot deel van de dag is gewijd aan het historische Merv, de belangrijkste opgraving van het land. Reeds bewoond rond 2000 vóór onze jaartelling, bereikte de stad rond de twaalfde eeuw haar grootste bloei als knooppunt op de Zijderoute. Het opgravingsterrein is uitgestrekt, maar de interessantste vondsten vinden we in het museum. Gonur Depe ligt iets verder noordwaarts en kende zijn hoogtepunt in de bronstijd als hoofdstad van de Oxusbeschaving. Het wordt ook wel de schakel tussen Mesopotamië en de Indusvallei genoemd. In de avond reizen we per nachttrein terug naar Asjchabad.

dag 5, vr 13-09

Vroeg in de ochtend komen we aan in de Asjchabad, waar in ons eerdere hotel een ontbijt voor ons klaarstaat. We nemen een kijkje bij het Nationaal Museum en verdiepen ons in Geok Depe of Gypjak, de plaats waar tsaristisch Rusland in de negentiende eeuw de Turkmenen overwon. Het is ook de geboorteplaats van de Turkmenbasji. Terug in de hoofdstad bekijken we het museum over de slag bij Geok Depe. Na de lunch rijden we per fourwheeldrives noordwaarts. In de vroege avond bereiken we Darweze, ook wel ‘de poort naar de hel’ genoemd. De enorme gaskrater werd in 1967 door een Russische ingenieur aangestoken en brandt nog altijd. Vooral in het donker is de aanblik spectaculair. We overnachten in de buurt van de krater in een traditioneel opgezet kamp in een joert en genieten van een barbecue-diner.

dag 6, za 14-09

De laatste dag in Turkmenistan brengt ons naar de grensstad Kunya-Urgench. Dit slaperige stadje was eens de hoofdstad van Chorasmië en een rijke handelsstad. Het Nejameddin Kubra Mausoleum en het Turabek Khanum Complex herinneren aan de grandeur van die tijd. De ingewikkelde mozaïekpatronen in de koepel van dit laatste gebouw vormen een soort kalender met 12 grote bogen voor de maanden, 365 wandsecties voor de dagen en 24 kleinere bogen voor de uren. Aan het eind van de middag steken we de grens over met Oezbekistan en rijden we naar Noekoes.

dag 7, zo 15-09

In Noekoes is een van de wonderlijkste musea ter wereld gevestigd, met dank aan Igor Savitsky. Hij heeft hier een unieke collectie avantgardistische kunst weten te redden van vernietiging door de Sovjets. Ook is er een prachtige archeologische verzameling met vondsten uit Karakalpakstan, de autonome republiek waarvan Noekoes de hoofdstad is. De weg naar Chiva voert ons door een verlaten, wat bizarre landstreek. Onderweg bezoeken we Toprak Kala, rond de vierde eeuw een koninklijke residentie in het bloeiende Chorasmië. De site is bekend vanwege haar bijzondere vorm en de vele archeologische vondsten. In de verte zien we wellicht een oude zoroastrische Toren der Stilte liggen.

dag 8, ma 16-09

We besteden de hele dag aan Chiva. De oude stad ofwel Itsjan Kala staat met haar citadel, Koranscholen, moskeeën, mausolea en paleizen uiteraard op de Werelderfgoedlijst. Een prachtige plaats om de architectuur van Oezbekistan te leren doorgronden. U waant zich werkelijk in de sprookjes van Duizend-en-een-nacht!

dag 9, di 17-09

Vroeger nam de reis van Chiva naar Boechara een maand in beslag, maar wij hebben genoeg aan een uur of zes. Met de trein doorkruisen we de Kyzylkoem ofwel Rode Woestijn. Wellicht zien we onderweg de nomaden die nog altijd met hun kamelen door dit uitstrekte landschap trekken.

dag 10, wo 18-09

De Zijderoute leeft voort in de monumenten van de bijzondere stad Boechara. De Ark was eeuwenlang de vesting van de machthebbers. Bij de bronvijver Lyabi Hauz begint de oude Joodse wijk. Onze bijzondere aandacht vragen de Charminar met haar vier blauwe koepels en de Kalyanmoskee met de fijn versierde Kalyanminaret - het symbool van de stad. Deze laatste vormt samen met de Mir-i-Arabmedresse een goed voorbeeld van een islamitische kosj.

dag 11, do 19-09

Excursie naar het mausoleum van Bakhautdin Naqshbandi en het zomerpaleis van de vroegere emir, Sitorai Mokhi-Khosa. In de middag is er tijd voor de grote bazaar. Onder elke koepel wordt andere waar verhandeld.

dag 12, vr 20-09

We rijden oostwaarts, nu grotendeels tussen groene katoenvelden. Onderweg bekijken we de Vabkentminaret uit 1198. Zij was onderdeel van de medresse en moskee van een beroemde Boechaarse familie van theologen. Via de medresse van Oeloeg Bey in Gijduvan rijden we naar het einddoel van de ‘gouden route’: Samarkand.

dag 13, za 21-09

Iedereen die van islamitische architectuur houdt, moet Samarkand hebben gezien! Er zijn gebouwen uit de vijftiende tot de zeventiende eeuw, de tijd waarin de Timoeriden een uitgestrekt rijk opbouwden. Het bekendst is de magistrale Registan met zijn bontgekleurde medressen. Maar ook de grote begraafplaats Shah-i-Zinda met haar blauwe tegelwerk schittert in de zon. De geleerde Oeloeg Bey baarde opzien met zijn grote astronomische observatorium. Ook bevindt zich hier het mausoleum van Amir Timoer, die bij ons bekend is onder de wat denigrerende naam Timoer Lenk, manke Timoer.

dag 14, zo 22-09

Dagexcursie met auto’s door de steppe naar fraai beboste bergen en het zuidelijker gelegen Sachrisabz. Deze ‘groene stad’ heeft een geschiedenis van zo’n 2700 jaar en staat op de Werelderfgoedlijst. Het is de stad van generaal Ptolemaeus en van Timoer. De ruïnen van het voor Timoers tijd megalomane paleis wijzen op poorten die 65 meter hoog waren.

dag 15, ma 23-09

We voltooien ons bezoek aan Samarkand met het mausoleum van Sint-Daniël, de Russische wijk en het Kalantarov Museum. Dit laatste bezit belangrijke etnografische verzamelingen en is deels gewijd aan de Joodse geschiedenis in de regio. In de namiddag rijden we met een hogesnelheidstrein in tweeënhalf uur naar Tasjkent.

dag 16, di 24-09

Tasjkent. In de ochtend verkennen we deze modern ogende, maar zeker 2300 jaar oude stad. De parken en typisch Oezbeekse patronen en kleuren in de architectuur doen prettig aan en contrasteren met de Sovjetflats. Rond de oude bazaar getuigen de medresse Koekeldasj, de mausolea en de blauwe koepels van de hamam van het feit dat Tasjkent eeuwenlang een belangrijk handelsknooppunt was. Ook bekijken we de collectie van het Historisch Museum en genieten we van de dynamiek van de Tjorsoebazaar. ’s Avonds een laatste gezamenlijk diner.

dag 17, wo 25-09

Met Turkish Airlines vliegen we via Istanboel terug naar Amsterdam.